Trufla letnia (Tuber aestivum)

Trufla letnia, znana również jako trufla letnia czarna, to jeden z najrzadszych i najbardziej cenionych grzybów jadalnych, szczególnie w kuchni francuskiej i włoskiej. Jest to grzyb podziemny, rosnący głównie w symbiozie z korzeniami drzew liściastych, zwłaszcza dębów, buków, leszczyn, ale także z innymi drzewami rosnącymi na glebach wapiennych. Trufla letnia jest dość trudna do znalezienia, ponieważ rośnie pod ziemią, na głębokości od kilku do kilkunastu centymetrów.

Trufla letnia ma charakterystyczny, kulisty kształt i średnicę od 4 do 10 cm. Jej skórka jest ciemna, niemal czarna, z wyraźnymi, chropowatymi guzkami na powierzchni. Miąższ trufli jest jasnożółty lub brązowawy, z delikatnym, przyjemnym zapachem, który z czasem staje się intensywniejszy, zwłaszcza gdy trufla jest dojrzała. W smaku trufla letnia jest łagodna, ale posiada subtelną, orzechową nutę, która sprawia, że jest ceniona w gastronomii, szczególnie w połączeniu z potrawami rybnymi, makaronami czy jajkami.

Różnice z innymi truflami: Trufla letnia jest mniejsza i mniej aromatyczna niż trufla czarna (Tuber melanosporum), znana także jako trufla zimowa, jednak jest bardziej dostępna i tańsza. Również okres jej występowania jest dłuższy – od maja do sierpnia, co sprawia, że trufle letnie mogą być zbierane w cieplejszych miesiącach.

---

Zbieranie:
Trufla letnia rośnie głównie w lasach liściastych, w pobliżu korzeni drzew. Zbierana jest zazwyczaj przez wyszkolone psy, które potrafią wyczuć zapach trufli pod ziemią. Zbieranie trufli wymaga dużej precyzji, ponieważ należy unikać uszkodzenia grzyba oraz jego otoczenia.

---

Przykład dania: Makaron z truflą letnią

Składniki:

• 300 g makaronu (np. tagiatelle),
• 30 g trufli letniej,
• 2 łyżki oliwy z oliwek,
• 2 łyżki masła,
• 50 g tartego parmezanu,
• sól, pieprz,
• świeża natka pietruszki (opcjonalnie).

Przygotowanie:

1. Makaron ugotuj al dente w osolonej wodzie, zgodnie z instrukcją na opakowaniu.
2. W międzyczasie truflę letnią umyj i osusz. Następnie pokrój ją na bardzo cienkie plastry za pomocą noża lub tarki.
3. Na patelni rozgrzej oliwę z oliwek i masło, dodaj truflę i smaż przez 2-3 minuty, aż uwolni się jej zapach.
4. Odcedź ugotowany makaron i dodaj go do patelni z truflą. Wymieszaj całość, dopraw solą i pieprzem.
5. Na końcu dodaj tarty parmezan i delikatnie wymieszaj.
6. Podawaj danie posypane świeżą natką pietruszki, jeśli lubisz.

Uwaga: Trufla letnia najlepiej smakuje w połączeniu z prostymi daniami, które nie przytłoczą jej subtelnego smaku. Można ją także dodać do jajek, risotto lub sałatek.

Płachetka zwyczajna (Rozites caperata)

Płachetka zwyczajna to grzyb z rodziny twardzikowatych, znany z wyraźnych cech morfologicznych, które pozwalają na łatwą identyfikację. Kapelusz płachetki jest w kształcie półkulistym lub wypukłym, z charakterystycznym, wyraźnie promienistym bruzdami na powierzchni, które są matowe lub lekko błyszczące. Kolor kapelusza może wahać się od jasnożółtego do brązowego, często z ciemniejszymi, wyraźnie zaznaczonymi strefami na powierzchni. W średnicy kapelusz osiąga od 5 do 10 cm. Z wiekiem kapelusz może się lekko spłaszczać, a brzegi kapelusza stają się faliste lub wywinięte do góry.

Blaszki pod kapeluszem są rzadkie, początkowo białe, później przybierają kremowy lub żółtawy kolor. Trzon jest stosunkowo gruby, pełny, białawy lub kremowy, a jego powierzchnia może być lekko włóknista. Miąższ grzyba jest biały, o neutralnym zapachu, z delikatnym, słodkawym smakiem.

Płachetka zwyczajna rośnie w lasach liściastych i mieszanych, zwykle w okresie od późnej wiosny do jesieni, często w towarzystwie buków, dębów lub innych drzew liściastych. Grzyb preferuje wilgotne miejsca, często można go znaleźć na opadłych liściach lub wśród mchu.

Chociaż Płachetka zwyczajna jest uznawana za grzyb jadalny, jej smak i zapach nie są tak intensywne jak innych grzybów leśnych, przez co nie jest tak popularna w kuchni.

---

Uwaga: Grzyb należy zbierać z ostrożnością, ponieważ może być łatwo pomylony z innymi, nie zawsze jadalnymi grzybami o podobnym wyglądzie. Warto się upewnić co do jego identyfikacji przed spożyciem.

Smardz jadalny (Morchella esculenta)

Smardz jadalny to jeden z najbardziej cenionych i poszukiwanych grzybów na całym świecie, szczególnie ze względu na swój wyjątkowy smak i wygląd. Jest to grzyb o charakterystycznym, "plisowanym" kapeluszu, który przypomina odwrócony stożek lub główkę z plastra miodu. Kapelusz smardza jest pękany, o nieregularnych, siateczkowatych bruzdach, które tworzą wyraźne komory. Kolor kapelusza waha się od jasnobrązowego do ciemnobrązowego, a trzon jest biały, cylindryczny, pełny i nieco spłaszczony.

Miąższ smardza jest delikatny i biały, z przyjemnym, lekko orzechowym zapachem. Smardz jadalny rośnie w lasach liściastych i mieszanych, najczęściej w pobliżu drzew liściastych, zwłaszcza dębów i buków, na wiosnę, zwykle w kwietniu i maju, w miejscach o umiarkowanej wilgotności.

Ważne jest, by przed spożyciem dokładnie ugotować smardza, ponieważ na surowo jest trujący i może powodować dolegliwości pokarmowe. Gotowanie lub smażenie w pełni neutralizuje toksyny i pozwala cieszyć się jego wyjątkowym smakiem.

---

Przykład dania: Smardz jadalny w śmietanie

Składniki:

• 300 g świeżych smardzów jadalnych,
• 1 cebula,
• 2 łyżki masła,
• 200 ml śmietany 30%,
• sól, pieprz,
• 1 łyżka posiekanej natki pietruszki,
• 1 łyżeczka soku z cytryny (opcjonalnie).

Przygotowanie:

1. Smardze dokładnie oczyść, usuwając wszelkie zanieczyszczenia, piasek i ziemię. Należy także pamiętać, by grzyby dokładnie umyć i pokroić na mniejsze kawałki.
2. Cebulę obierz i posiekaj drobno.
3. Na patelni rozgrzej masło, dodaj cebulę i smaż na złoty kolor.
4. Dodaj pokrojone smardze i smaż przez kilka minut, aż grzyby staną się miękkie.
5. Wlej śmietanę, dopraw solą, pieprzem i gotuj przez około 5-7 minut, aż sos zgęstnieje.
6. Pod koniec gotowania dodaj sok z cytryny i posiekaną natkę pietruszki.
7. Podawaj danie na gorąco jako dodatek do mięsa lub jako samodzielne danie z pieczywem.

Uwaga: Pamiętaj, aby przed spożyciem dokładnie ugotować smardza, aby pozbyć się ewentualnych toksyn.

Gołąbek zielonawy (Russula virescens)

Gołąbek zielonawy to jadalny grzyb z rodziny gołąbkowatych, który wyróżnia się charakterystycznym zielonkawym kolorem kapelusza. Jego kapelusz ma średnicę od 5 do 12 cm i jest zwykle lekko wypukły, później spłaszczający się. Kolor kapelusza jest jasnozielony lub oliwkowy, z jaśniejszymi brzegami, czasami może przybierać odcienie żółtego lub brązowawego, szczególnie w starszych owocnikach. Powierzchnia kapelusza jest matowa i delikatnie pomarszczona.

Blaszki są gęste, białe lub kremowe, które z wiekiem mogą przybierać lekko żółtawy odcień. Trzon jest gruby, cylindryczny, pełny, początkowo biały, a z czasem może lekko żółknąć u podstawy. Miąższ grzyba jest biały, chrupiący, z łagodnym smakiem i przyjemnym zapachem. Z reguły rośnie w lasach liściastych i mieszanych, często w towarzystwie dębów, buków i innych drzew liściastych, w okresie od późnej wiosny do wczesnej jesieni.

Gołąbek zielonawy jest ceniony za swój łagodny, orzechowy smak, chociaż jego miąższ może być nieco kruchy, co sprawia, że warto obchodzić się z nim ostrożnie. Może być łatwy do pomylenia z niektórymi trującymi gołąbkami, dlatego zawsze należy dokładnie sprawdzać grzyby przed zbiorem.

---

Przykład dania: Gołąbek zielonawy smażony z cebulą

Składniki:

• 300 g gołąbków zielonawych,
• 1 duża cebula,
• 2 łyżki masła klarowanego,
• sól, pieprz,
• 1/2 łyżeczki tymianku,
• 1/4 szklanki białego wina (opcjonalnie),
• natka pietruszki do dekoracji.

Przygotowanie:

1. Gołąbki dokładnie oczyść z piasku i zanieczyszczeń, pokrój na mniejsze kawałki.
2. Cebulę obierz i pokrój w cienkie piórka.
3. Na dużej patelni rozgrzej masło klarowane, dodaj cebulę i smaż przez kilka minut, aż stanie się miękka i lekko złocista.
4. Dodaj pokrojone grzyby do patelni i smaż przez 10-15 minut, aż grzyby puszczą wodę i lekko się zrumienią.
5. Dopraw solą, pieprzem i tymiankiem. Jeśli chcesz, możesz dodać białe wino, aby nadać daniu głębszy smak, a następnie gotować przez 3-4 minuty, aż wino odparuje.
6. Podawaj danie posypane świeżą natką pietruszki jako dodatek do mięsa, kaszy lub ryżu.

Smacznego! 😊

Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum)

Gąska niekształtna to smaczny grzyb jadalny, który występuje w lasach iglastych i mieszanych, szczególnie na piaszczystych glebach, od późnej jesieni aż do pierwszych przymrozków. Kapelusz grzyba ma średnicę od 5 do 12 cm, a jego powierzchnia jest gładka, lekko śliska, z szarawym lub brązowoszarym kolorem, często z ciemniejszymi smugami lub prążkami. Kształt kapelusza zmienia się w trakcie wzrostu – od wypukłego u młodych grzybów po rozpostarty, czasem z lekko wklęsłym środkiem u starszych.

Blaszki są jasnożółte, gęste i przyrastające do trzonu. Trzon jest walcowaty, pełny, jasnożółty u podstawy, a u góry może być białawy lub kremowy. Miąższ grzyba jest biały, o delikatnym zapachu, lekko owocowym, i łagodnym smaku.

Gąska niekształtna jest ceniona w kuchni za swój delikatny smak i uniwersalność, ale wymaga starannego oczyszczenia, ponieważ łatwo gromadzi piasek i inne zanieczyszczenia.

---

Przykład dania: Gąska niekształtna duszona w śmietanie

Składniki:

• 300 g gąsek niekształtnych,
• 1 cebula,
• 2 łyżki masła,
• 200 ml śmietany 18% lub 30%,
• sól, pieprz,
• 1 łyżeczka soku z cytryny,
• natka pietruszki do dekoracji.

Przygotowanie:

1. Gąski dokładnie oczyść z piasku i innych zanieczyszczeń. Pokrój na mniejsze kawałki.
2. Cebulę obierz i drobno posiekaj.
3. Na patelni rozgrzej masło, dodaj cebulę i smaż, aż stanie się złocista.
4. Dodaj gąski do cebuli i smaż na średnim ogniu przez około 10 minut, aż grzyby puszczą wodę.
5. Wlej śmietanę, dopraw solą, pieprzem i sokiem z cytryny. Duś całość na małym ogniu przez kolejne 10 minut, aż sos zgęstnieje.
6. Podawaj danie posypane świeżą natką pietruszki, jako dodatek do kasz, ziemniaków lub makaronu.

Gąska zielonka (Tricholoma equestre)

Gąska zielonka to smaczny grzyb jadalny, który rośnie w lasach sosnowych, głównie na piaszczystych glebach. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego zielono-żółtego koloru kapelusza, który z wiekiem może ciemnieć, nabierając brązowych plam. Kapelusz ma średnicę od 4 do 12 cm i jest lekko wypukły lub płaski, z delikatnym, aksamitnym wykończeniem. Blaszki pod kapeluszem są gęste, żółte, podobnie jak trzon, który jest stosunkowo krótki, cylindryczny i pełny. Miąższ grzyba jest białawy, mięsisty, o łagodnym smaku i delikatnym, przyjemnym zapachu.

Choć zielonka była kiedyś powszechnie zbierana i uznawana za bezpieczną, istnieją doniesienia o potencjalnej toksyczności po spożyciu dużych ilości tego grzyba, zwłaszcza w formie niedogotowanej. W związku z tym należy zachować ostrożność przy jej konsumpcji i spożywać ją w umiarkowanych ilościach.

---

Przykład dania: Gąska zielonka smażona z cebulą

Składniki:

• 300 g gąsek zielonek,
• 2 cebule,
• 2 łyżki masła klarowanego,
• sól, pieprz,
• 1 łyżeczka majeranku (opcjonalnie).

Przygotowanie:

1. Gąski oczyść dokładnie z piasku i brudu, ponieważ łatwo zbierają zanieczyszczenia. Przemyj je pod bieżącą wodą i osusz na ręczniku papierowym.
2. Cebulę obierz i pokrój w piórka.
3. Na dużej patelni rozgrzej masło klarowane, dodaj cebulę i smaż na złoty kolor.
4. Dodaj gąski zielonki na patelnię i smaż przez około 10-15 minut, aż grzyby puszczą wodę i lekko się zrumienią.
5. Dopraw solą, pieprzem i ewentualnie majerankiem dla dodatkowego aromatu.
6. Podawaj jako dodatek do pieczywa, ziemniaków lub jako przekąskę.

Uwaga: Pamiętaj, by zawsze dobrze ugotować lub usmażyć zielonki, ponieważ niedogotowane mogą być trudne do strawienia.

Rydz mleczaj (Lactarius deliciosus)

Rydz mleczaj to jeden z najpopularniejszych grzybów jadalnych w Polsce, ceniony za swój wyjątkowy smak. Charakteryzuje się pomarańczowym lub pomarańczowo-czerwonym kapeluszem, który ma średnicę 5-12 cm. Kapelusz jest wklęsły, a brzeg falisty. Po naciśnięciu lub uszkodzeniu grzyba, z trzonu wydziela się pomarańczowe mleczko, stąd nazwa "mleczaj". Trzon jest smukły, pomarańczowy, z wyraźnym pierścieniem w górnej części. Rydz rośnie głównie w lasach iglastych, zwłaszcza pod sosnami i świerkami. Jego smak jest łagodny, nieco słodkawy, z lekko pieprznym posmakiem. Jest łatwy do rozpoznania, szczególnie ze względu na intensywny kolor i charakterystyczne mleczko.

---

Przykład dania: Rydze smażone z masłem i czosnkiem

Składniki:

• 300 g świeżych rydzów mleczajów,
• 2 łyżki masła,
• 1 ząbek czosnku,
• sól, pieprz,
• świeży tymianek lub natka pietruszki do dekoracji.

Przygotowanie:

1. Rydze dokładnie oczyść, obierz skórkę z kapeluszy, jeśli jest konieczne. Większe grzyby pokrój na mniejsze kawałki.
2. Czosnek posiekaj drobno.
3. Na patelni rozgrzej masło, dodaj czosnek i smaż przez chwilę, aż zacznie pachnieć.
4. Dodaj rydze i smaż na średnim ogniu przez około 10-15 minut, aż grzyby puszczą wodę i lekko się zrumienią.
5. Dopraw solą, pieprzem i ewentualnie świeżym tymiankiem lub natką pietruszki.
6. Podawaj jako samodzielne danie lub jako dodatek do mięs, kasz lub makaronów.