Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum)

Gąska niekształtna to smaczny grzyb jadalny, który występuje w lasach iglastych i mieszanych, szczególnie na piaszczystych glebach, od późnej jesieni aż do pierwszych przymrozków. Kapelusz grzyba ma średnicę od 5 do 12 cm, a jego powierzchnia jest gładka, lekko śliska, z szarawym lub brązowoszarym kolorem, często z ciemniejszymi smugami lub prążkami. Kształt kapelusza zmienia się w trakcie wzrostu – od wypukłego u młodych grzybów po rozpostarty, czasem z lekko wklęsłym środkiem u starszych.

Blaszki są jasnożółte, gęste i przyrastające do trzonu. Trzon jest walcowaty, pełny, jasnożółty u podstawy, a u góry może być białawy lub kremowy. Miąższ grzyba jest biały, o delikatnym zapachu, lekko owocowym, i łagodnym smaku.

Gąska niekształtna jest ceniona w kuchni za swój delikatny smak i uniwersalność, ale wymaga starannego oczyszczenia, ponieważ łatwo gromadzi piasek i inne zanieczyszczenia.

---

Przykład dania: Gąska niekształtna duszona w śmietanie

Składniki:

• 300 g gąsek niekształtnych,
• 1 cebula,
• 2 łyżki masła,
• 200 ml śmietany 18% lub 30%,
• sól, pieprz,
• 1 łyżeczka soku z cytryny,
• natka pietruszki do dekoracji.

Przygotowanie:

1. Gąski dokładnie oczyść z piasku i innych zanieczyszczeń. Pokrój na mniejsze kawałki.
2. Cebulę obierz i drobno posiekaj.
3. Na patelni rozgrzej masło, dodaj cebulę i smaż, aż stanie się złocista.
4. Dodaj gąski do cebuli i smaż na średnim ogniu przez około 10 minut, aż grzyby puszczą wodę.
5. Wlej śmietanę, dopraw solą, pieprzem i sokiem z cytryny. Duś całość na małym ogniu przez kolejne 10 minut, aż sos zgęstnieje.
6. Podawaj danie posypane świeżą natką pietruszki, jako dodatek do kasz, ziemniaków lub makaronu.

Gąska zielonka (Tricholoma equestre)

Gąska zielonka to smaczny grzyb jadalny, który rośnie w lasach sosnowych, głównie na piaszczystych glebach. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego zielono-żółtego koloru kapelusza, który z wiekiem może ciemnieć, nabierając brązowych plam. Kapelusz ma średnicę od 4 do 12 cm i jest lekko wypukły lub płaski, z delikatnym, aksamitnym wykończeniem. Blaszki pod kapeluszem są gęste, żółte, podobnie jak trzon, który jest stosunkowo krótki, cylindryczny i pełny. Miąższ grzyba jest białawy, mięsisty, o łagodnym smaku i delikatnym, przyjemnym zapachu.

Choć zielonka była kiedyś powszechnie zbierana i uznawana za bezpieczną, istnieją doniesienia o potencjalnej toksyczności po spożyciu dużych ilości tego grzyba, zwłaszcza w formie niedogotowanej. W związku z tym należy zachować ostrożność przy jej konsumpcji i spożywać ją w umiarkowanych ilościach.

---

Przykład dania: Gąska zielonka smażona z cebulą

Składniki:

• 300 g gąsek zielonek,
• 2 cebule,
• 2 łyżki masła klarowanego,
• sól, pieprz,
• 1 łyżeczka majeranku (opcjonalnie).

Przygotowanie:

1. Gąski oczyść dokładnie z piasku i brudu, ponieważ łatwo zbierają zanieczyszczenia. Przemyj je pod bieżącą wodą i osusz na ręczniku papierowym.
2. Cebulę obierz i pokrój w piórka.
3. Na dużej patelni rozgrzej masło klarowane, dodaj cebulę i smaż na złoty kolor.
4. Dodaj gąski zielonki na patelnię i smaż przez około 10-15 minut, aż grzyby puszczą wodę i lekko się zrumienią.
5. Dopraw solą, pieprzem i ewentualnie majerankiem dla dodatkowego aromatu.
6. Podawaj jako dodatek do pieczywa, ziemniaków lub jako przekąskę.

Uwaga: Pamiętaj, by zawsze dobrze ugotować lub usmażyć zielonki, ponieważ niedogotowane mogą być trudne do strawienia.

Rydz mleczaj (Lactarius deliciosus)

Rydz mleczaj to jeden z najpopularniejszych grzybów jadalnych w Polsce, ceniony za swój wyjątkowy smak. Charakteryzuje się pomarańczowym lub pomarańczowo-czerwonym kapeluszem, który ma średnicę 5-12 cm. Kapelusz jest wklęsły, a brzeg falisty. Po naciśnięciu lub uszkodzeniu grzyba, z trzonu wydziela się pomarańczowe mleczko, stąd nazwa "mleczaj". Trzon jest smukły, pomarańczowy, z wyraźnym pierścieniem w górnej części. Rydz rośnie głównie w lasach iglastych, zwłaszcza pod sosnami i świerkami. Jego smak jest łagodny, nieco słodkawy, z lekko pieprznym posmakiem. Jest łatwy do rozpoznania, szczególnie ze względu na intensywny kolor i charakterystyczne mleczko.

---

Przykład dania: Rydze smażone z masłem i czosnkiem

Składniki:

• 300 g świeżych rydzów mleczajów,
• 2 łyżki masła,
• 1 ząbek czosnku,
• sól, pieprz,
• świeży tymianek lub natka pietruszki do dekoracji.

Przygotowanie:

1. Rydze dokładnie oczyść, obierz skórkę z kapeluszy, jeśli jest konieczne. Większe grzyby pokrój na mniejsze kawałki.
2. Czosnek posiekaj drobno.
3. Na patelni rozgrzej masło, dodaj czosnek i smaż przez chwilę, aż zacznie pachnieć.
4. Dodaj rydze i smaż na średnim ogniu przez około 10-15 minut, aż grzyby puszczą wodę i lekko się zrumienią.
5. Dopraw solą, pieprzem i ewentualnie świeżym tymiankiem lub natką pietruszki.
6. Podawaj jako samodzielne danie lub jako dodatek do mięs, kasz lub makaronów.